اثبات جعل سند عادی + اثبات جعل و استفاده از سند مجعول

با توجه به استفاده از هر دو نوع سند عادی و رسمی در زندگی اجتماعی و کاربرد زیاد آنها، امکان وقوع جعل در هر دو نوع سند امکان پذیر است. برای اثبات جعل سند عادی روش های متعددی وجود دارد که برخی با توجه به پیچیده بودن نیاز به مشورت با وکیل متخصص دارد.

در این نوشتار قصد داریم در مورد جعل سند عادی، روش های شناسایی اسناد جعلی و راه های اثبات جعل اسناد عادی صحبت کنیم.

اثبات جعل سند عادی

جعل به این معناست که شخصی، تغییراتی را در یک نوشته یا امضایی ایجاد می کند به طوری که بر خلاف نوشته و امضای حقیقی باشد و فرد جاعل با این عمل، قصد فریب دیگری را دارد. هر چند در این مطلب صرفا در مورد جعل اسناد عادی صحبت می کنیم، ولی بهتر است تفاوت سند رسمی و عادی را بدانیم.

ماده 1287 قانون مدنی تصریح دارد که ” اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است.”با توجه به تعریف قانون، سندازدواج، سند مالکیت، گواهینامه سند رسمی محسوب می شوند.

 با توجه به مشخصه ای که قانون برای سند رسمی تعیین نموده است. در ماده 1289 قانون مدنی نیز تاکید شده است غیر از اسناد مذکوره در ماده 1287 سایر اسناد عادی است. در واقع هر نوشته امضاء داری که توسط یکی از مقامات ذکر شده در ماده 1287 تنظیم نشده باشد، عادی است، مانند قولنامه.

برای مطالعه مقاله جامع جعل اسناد و مجازات آنها به لینک جرم جعل سند مراجعه کنید.

روش‌های شناسایی اسناد جعلی

برای اثبات جعل و استفاده از سند مجعول ابتدا نیاز به شناسایی سند جعلی است. به طور کلی مهمترین روش‌های شناسایی اسناد جعلی عبارتند از:

شکل ظاهری و فیزیک سند جعلی

اسناد جعلی از نظر ظاهری تشابه زیادی با اسناد اصلی دارند. بنا بر این، چنانچه سند جعل شده، شناسنامه یا مدرک هویتی باشد، تشخیص سند جعلی دشوار خواهد بود. همین موضوع در خصوص اسناد دست نویس نیز صدق می‌کند، چرا که معیار ما برای تشخیص سند، تشابه عرفی خواهد بود. در واقع، تشخیص سند جعلی از اصلی برای افراد عادی غیر ممکن است، مانند: جعل مبایعه نامه.

محتوا و مفاد سند برای اثبات جعل و استفاده از سند مجعول

اسناد جعلی نیز مانند اسناد اصلی، حاوی مطالب و اعتباراتی هستند. بنا بر این، در این اسناد نیز به افراد، تاریخ و مکان‌ها اشاره می‌شود. با این تفاسیر افراد عادی دچار شک و شبهه نخواهند شد و تشخیص جعل برایشان امکان پذیر نیست و تنها پس از تطبیق محتویات سند با سایر مدارک، می‌توان به تعارضات موجود در سند پی برد.

یکی از انواع جعل اسناد جرم جعل مدرک تحصیلی است که رایج ترین آنها دیپلم جعلی می باشد که برای آشنایی کامل با این جرم و مجازات آن در قانون می توانید به لینک جعل مدرک دیپلم مراجعه کنید.

طرح دعوی علیه جعل سند عادی

جعل سند جرم است و در قانون مستوجب مجازات می باشد. اما علاوه بر اهمیت جرم جعل و تعیین مجازات در صورت اثبات آن در دادگاه کیفری، طرح دعوی علیه جعل سند عادی به منظور ابطال سند مجعول در دسته دعاوی حقوقی قرار گرفته است. خواهان این دعوا را مطرح می نماید که در دادگاه‌های عمومی حقوقی به آن رسیدگی می‌شود.

پس از تنظیم دادخواست و ضمیمه کردن مدارک، مراحل پرداخت هزینه دادرسی و الصاق تمبر انجام شده، دادگاه اقدام به رسیدگی خواهد کرد.

چنانچه دادگاه دلایل و مستندات خواهان را کافی بداند قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر نموده تا کارشناس منتخب دادگاه در مورد جعلی بودن یا اصالت سند اظهارنظر تخصصی نماید.

پس از اخذ نظریه کارشناس چنانچه جعلیت سند ثابت شده و خوانده هم به آن اعتراضی نداشته باشد، سند جعلی توسط دادگاه حقوقی باطل می گردد. در غیر این صورت حکم به رد دعوای خواهان صادر خواهد کرد.

راههای اثبات جعل سند عادی

در حال حاضر، راه های اثبات جعل سند عادی به چند دسته اصلی تقسیم ‌بندی می‌ شوند.

 بر این اساس تطبیق مفاد سند جعل شده با سایر مدارک، تحقیق از گواه یا گواهان،  مطابقت موارد مندرج در سند با سایر اسناد و استکتاب  چند روشی هستند که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند که هر کدام را بررسی می کنیم

اولین مرحله تطبیق مفاد سند جعلی با دیگر اسناد می باشد که دادگاه از طریق ارجاع موضوع به کارشناس رسمی و گاهی اداره تشخیص هویت و با استفاده از ابزار مختلف، اصالت یا عدم اصالت سند را احراز می نماید.

یکی از راه های اثبات جعل و استفاده از سند مجعول، تحقیق از شهود می باشد که شهود شهادت می دهند که ایا دیده اند که شخص امضاء کننده خودش سند را نوشته یا امضاء  و مهر کرده است.

تطبیق دادن خط و امضای سند با اسناد مسلم الصدور (یعنی سندی که اعتبارش محرز و ثابت شده است) که در این حالت اسناد مسلم الصدور به دادگاه برای تطبیق با خط و امضای اعتراض شده ارائه می شود.

استکتاب که البته مهمترین روش اثباتی درجرم جعل است. استکتاب به معنای گرفتن نمونه امضاء و خط برداشتن است. یعنی هرگاه در دادگاه اصالت سند استنادی مورد ادعای جعل قرار گیرد، شخصی که خط و یا مهر و امضا و یا اثر انگشت به او منتسب است توسط کارشناس رسمی جهت مطابقت دادن خط و نوشته و . . . با مندرجات سند استنادی دعوت می شود.

ماده 224 قانون آیین دادرسی مدنی در مبحث کارشناسی نیز به این موضوع اشاره داشته است.

وفق این ماده “می‌توان کسی را که خط یا مهر یا امضا یا اثر انگشت منعکس در سند به او نسبت داده شده ‌است، اگر در حال حیات باشد، برای استکتاب یا اخذ اثر انگشت یا تصدیق مهر دعوت نمود. عدم حضور یا امتناع او از کتابت یا زدن انگشت یا تصدیق مهر می ‌تواند قرینه صحت سند تلقی شود.”

 مجازات جعل سند عادی

پس از اثبات جعل، فرد جاعل به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد شد. بر اساس ماده 536 قانون مجازات اسلامی” هر کس در اسناد یا نوشته‌ های غیررسمی جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر آنها را مورد استفاده قرار دهد علاوه بر جبران‌ خسارت وارده به حبس از سه ماه تا یک سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.”

شهادت شهود برای اثبات جعل و استفاده از سند مجعول

هر چند شهادت شهود در اثبات بسیاری از جرائم از جایگاه خاصی برخوردار است، اما در اثبات  جرم جعل، مسلم است که در ابتدا باید جعلی بودن اسناد توسط کارشناس تایید شوند. با این حساب، شهادت شهود برای اثبات جعل به اندازه نظر کارشناس جایگاهی نخواهد داشت، اما در دادگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

چرا که شهود باید شرایطی از جمله بلوغ جسمی و عقلی داشته و متعهد به شهادت خود بوده و در موضوع شهادت نفعی نداشته باشند و جرم جعل معمولا از مواردی نیست که بتوان برای اثبات آن  فقط به شهادت شهود اکتفا کرد چرا که شهود نهایتا شهادت می دهند که در موقع تنظیم سند حضور داشته اند. لذا استناد به متن سند و کمک گرفتن دادگاه از کارشناس خبره در زمینه اصالت یا عدم اصالت آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

سوالات متداول