تحریر ترکه چیست + مراحل و نمونه دادخواست تحریر ترکه

معنی حقوقی تحریر ترکه به زبان ساده یعنی نوشتن و لیست کردن و مشخص نمودن اموال و دارایی فرد متوفی. بعد از فوت فرد، مالکین اموال به جا مانده، وراث می باشند و هر یک از ورثه می توانند با تقدیم دادخواست تحریر ترکه، اموال متوفی را شناسایی نمایند. معمولا تحریر ترکه زمانی انجام می شود که ورثه از اموال به جا مانده از متوفی اطلاعی ندارند.

برای آشنایی با تحریر ترکه و مدارک و مراحل درخواست آن مطلب زیر را مطالعه کنید و با مشاهده نمونه دادخواست تحریر ترکه بیشتر با این فرآیند شوید.

ماترک دارایی یا ترکه چیست؟

در ابتدا باید بدانیم که ترکه یا ماترک دارایی است که فرد پس از فوت ازخود به جای می گذارد و مفهوم ان با سهم الارث متفاوت است چرا که ماترک به کل اموال باقی مانده از متوفی اطلاق میشود حال انکه سهم الارث به ارث باقی مانده ازمتوفی انهم پس از کسر بدهی ها ودیون و وسایر موارد گفته میشود.

تحریر ترکه چیست؟

تحریر در لغت یعنی نوشتن و ماده 206 قانون امور حسبی در این باره مقرر می دارد که:

” مقصود از تحریر ترکه، تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است” که دراین حالت تمام اموال منقول و غیر منقول و تمام دارایی های متوفی و حتی شامل بدهی ها و مطالباتش نیز می شود . در واقع اموال متوفی لیست می شود.

تحریر ترکه مانند اخذ گواهی انحصار وراثت الزامی نیست چرا که معمولا خود ورثه یا فردی که وصی (سفارش شده )متوفی است معمولا ترکه را مدیریت می نمایند. اما اگر وراث متوفی درخصوص قبول یا رد ترکه توافق نداشته باشند وبیم مشکلاتی در اینده وجود داشته باشد بهترین راهکار قانونی تحریر ترکه است و پس از انجام تحریر ترکه دیگر نیازی به مهروموم اموال نیست لذا درخواست مهروموم اموال بعد ازانجام تحریر ترکه قابل پذیرش نیست.

انواع تحریر ترکه

حال که با مفهوم حقوقی تحریر ترکه اشنا شدیم بهتراست بدانیم تحریر ترکه دارای دونوع یا به بیان بهتر دارای دو جزء است جزء مثبت وجزء منفی

جزء مثبت در واقع شامل اموال اعم ازمنقول وغیرمنقول و حتی مطالبات متوفی از دیگران میباشد وجزء منفی ان شامل بدهی های متوفی یا تعهداتی که قرار به انجام ان بوده است .با توجه به اینکه انتقال ترکه به ورثه به صورت قهری است قانونگذار این اختیار را به ورثه داده است که ترکه را مطلقا یا به صورت مشروط قبول کنند و یا اینکه کلا رد نمایند که اگر مطلقا ترکه را بپذیرند درواقع هردو جزء مثبت ومنفی ان را بدون درخواست تحریر میپذیرند.

اگر به صورت مشروط ترکه را قبول کنند که دراین حالت پذیرش ترکه را منوط به انجام تحریر ترکه مینمایند واگر به طور کلی رد ترکه کنند درواقع جزء مثبت ومنفی هردو رد میشود ونمیتوانند قائل به تفکیک شوند . البته رد ترکه بایستی ظرف یک ماه از تاریخ فوت اعلام شود . در صورت عدم اعلام رد ترکه درطی این مدت، قبول ترکه ازسوی وارث محسوب میشود

تحریر ترکه امور حسبی

بهتر است بدانیم امورحسبی چیست واینکه چه مواردی امور حسبی محسوب میشود .امورحسبی درواقع اموری هستند که درمورد انها اختلاف یا دعوایی مطرح نیست ولی درعین حال به دلیل جلوگیری ازهرج ومرج وایجاد نظم در روابط افراد نظارت و مداخله دادگاه لازم میباشد مانند تعیین قیم یا امین یا رسیدگی به امور محجورین.

همه اینها مربوط به احوال شخصیه افراد میباشد که تحریر ترکه هم یکی ازاین موارد است ماده یک قانون امورحسبی دراین باره مقرر میدارد که” امور حسبي اموري است كه دادگاهها مكلفند نسبت بآن امور اقدام نموده و تصميمي اتخاذ نمايند بدون اينكه رسيدگي بآنها متوقف بر ‌وقوع اختلاف و منازعه بين اشخاص و اقامه دعوي از طرف آنها باشد.”

تحریر ترکه اموال غیر منقول

با توجه به اینکه پس از فوت فرد ممکن است اموال منقول یا غیرمنقول ویا حسابهای بانکی متعددی از متوفی باقی بماند لذا هریک از ورثه یا وکیل ایشان میتواننددرخواست تحریر ترکه را برای مشخص شدن لیست اموال وبدهی های متوفی را از شورای حل اختلاف بخواهند چرا که گاهی وراث درجریان اموال وبدهی ها نبوده که با استعلامات سه گانه از اداره راهور واداره ثبت اسناد ویا بانک این موضوع مشخص میشود و حتی ورثه چنانچه احتمال بدهند متوفی قبلا سهامدار شرکتی بوده میتوانند درخواست استعلام از اداره ثبت شرکتها ویا سازمان بورس واوراق بهادار را نیز داشته باشند .

تحریر ترکه اموال بدون سند

تحریر ترکه اموال بدون سند نیز مانند تحریر اموال دارای سند رسمی انجام میشودبا این تفاوت که چنانچه متوفی قبل فوت ملکی را به صورت قولنامه ای خریداری نموده باشد ورثه باید ابتدا با طرح دعوای الزام به تنظیم سند رسمی به طرفیت فروشنده نسبت به انتقال سند اقدام نموده و سپس مراحل تقسیم را انجام داده یا با فروش ملک مورد نظر سهم خود را استیفاء نمایند .

تحریر ترکه زمین کشاورزی

به طورکلی تمام ترکه متوفی اعم از سند دار یا بدون سند قابلیت تحریر وتقسیم و افراز را دارد و درصورت غیرقابل افراز بودن مبلغ ان ازمحل فروش ملک نسبت به سهم هریک از ورثه پرداخت میشود یکی از اموال غیرمنقولی که ممکن است ازمتوفی به جا بماند زمین کشاورزی است که دراین موارد نیز فردی که متقاضی تحریر است باید کل مساحت زمین را قید نماید

در چه مواردی تحریر ترکه الزامی است؟

قبلا گفتیم تحریر ترکه الزامی نیست اما قانونگذار محترم درمواردی این امر را اجباری نموده است:

• اگر در بین وراث فرد غایب یا محجوری وجود داشته باشدامین یا قیم وظیفه دارد درخواست تحریر ترکه کند.
• چنانچه وراث متوفی برای قبول یا رد ترکه توافق نکنند و اختلاف داشته باشند .
• اگر متوفی تابعیت کشور خارجی داشته باشد انجام تحریر ترکه الزامی است.

شرایط طرح دعوای تحریر ترکه

همانطور که گفتیم جزء درموارد خاص قانونی تحریر ترکه امراختیاری است واگر ورثه درمورد ترکه اختلاف نظری نداشته باشند نیازی به انجام ان نیست.تحریر ترکه با درخواست هریک ورثه یا وکیل انها و همچنین توسط موصی له(یعنی فردی که به نفع او وصیتی شده است )قابل انجام است .درمدت تحریر ترکه وقبل از ادای دیون متوفی تصرف هریک از ورثه درماترک ممنوع میباشد وبعد از تحریر ترکه و مشخص شدن لیست اموال متوفی ورثه میتوانند نسبت به تقسیم ویا فروش ان حسب مورد اقدام نمایند

مدارک تحریر ترکه

مدارکی که برای درخواست تحریر ترکه لازم است شامل موارد زیر است:

• گواهی فوت متوفی
• گواهی انحصار وراثت
• صورت و لیست اموال و دارایی های متوفی که پس از ارسال دادخواست تحریر ترکه کارشناسی برای صورت برداری و لیست اموال و تمام دارایی های متوفی انتخاب میشود که کارشناس منتخب صورت و لیستی از اموال ارئه می دهد که شامل توصیف اموال منقول با تعیین قیمت روز ان است.
• تعیین وصف و وزن و عیار نقره و طلا و سایر فلزات گران بها
• نوع و میزان نقدینگی متوفی
• نوع اوراق بهادار با ذکر بهای ان
• اسناد موجود متوفی با ذکر مشخصه های هرکدام
• لیستی از اموال غیر منقول موجود متوفی

مراحل دادخواست تحریر ترکه

گرفتن قرارتحریر ترکه مستلزم ارائه دادخواست است که که ورثه یا نماینده قانونی ،موصی له) با مراجعه به دفترخدمات الکترونیک قضایی اقدام به ثبت ان مینمایدپرونده به شورای حل اختلاف اخرین اقامتگاه متوفی ارسال میشود وشورای مربوطه اگهی هایی را درفاصله زمانی بین یک تا سه ماه درروزنامه های کثیر الانتشار منشر مینماید که دیگر ورثه یا نماینده قانونی انها ویا طلبکاران و یا بدهکاران به متوفی در جریان قرار گرفته و در روز و محل وساعت مندرج دراگهی دردادگاه حاضر شوند پس ازان یک کارشناس یا بازرس تمام دارایی های متوفی را نوشته وصورتجلسه مینماید در صورتجلسه تحریر وفق ماده 216 قانون امورحسبی باید موارد ذیل ذکر شود

.۱- نام و سمت متصدی تحریر ترکه
۲- نام و مشخصات کسانی که احضار شده و کسانی که درجلسه حاضر شده اند
۳- محلی که تحریر ترکه در آنجا صورت می گیرد
۴- اظهارات اشخاص راجع به دارایی و بدهی و ترکه متوفی
۵- نام و مشخصات کسی که اسناد و اموال به او داده می شود.درنهایت قرار تحریر ترکه که شامل فهرست تمامی اموال ومطالبات و دیون متوفی است ،صادر میشود وهمانطور که گفتیم ممکن است بعضی ازورثه بعد از صدور تحریر ترکه را نپذیرفته وان را رد کنند

نمونه دادخواست تحریر ترکه

تازمانی که دادخواست تحریر داده نشده و اموال متوفی مشخص نیست لذا امکان انحصاروراثت و تقسیم ترکه وجود ندارد چرا که باید به موجب دادخواست تحریر صورت اموال و مطالبات وبدهی متوفی ابتدا مشخص شود .تنطیم دادخواست تحریر ترکه از اهمیت زیادی برخوردار است .چرا که اگر متوفی وجه نقد یا طلا ونقره ای داشته باشد باید میزان وجه نقد و درمورد طلا ونقره میزان وعیارانها نیز ذکر شود .دراینجا به ذکر یک نمونه ازدادخواست تحریر ترکه میپردازیم :

خواهان:………….( مشخصات یکی از ورثه)

خواندگان:……………….( مشخصات سایر ورثه)

خواسته: تقاضای صدور قرار تحریر ترکه

دلایل و مستندات:

۱- رونوشت شناسنامه تمامی ورثه

۲- گواهی فوت متوفی

۳-گواهی انحصار وراثت

شرح دادخواست:

ریسات محترم شورا حل اختلاف

احتراما به استحضار عالي مي رساند مطابق گواهي حصر وراثت و گواهي فوت پدر اينجانب ……….در تاريخ 1400/02/12مرحوم شده است . اينجانب و خواندگان ورثه آن مرحوم مي باشيم . با عنايت به اينكه لازم است ماترك مرحوم صورت برداری شود وبیم حیف ومیل ان قبل از صورت برداری وجود دارد و تمام ورثه حاضر و رشيدمی باشند بدوا مستندا به ماده 167،175،206،300و317 قانون امور حسبي صدور قرارتحرير تركه جهت تقسيم تركه وفق گواهی انحصار وراثت مورد استدعاست .

نمونه رای یا حکم تحریر ترکه

قرار یک نوع تصمیم قضایی است که ازسوی مقام قضایی ودرمقام انجام دادن تحقیقات صادر میشود و به بیان دیگر رای اعم ازحکم وقرار است اگر رای دادگاه، راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن، به طور جزیی یا کلی باشد ، حکم نامیده میشود و در غیر این صورت، قرار نامیده می شود وتحریر ترکه با توجه به توضیحات گفته شده در این مقاله درواقع یک قرار است. دراینجا به اوردن یک نمونه قرار تحریر ترکه میپردازیم :
درخصوص درخواست اقای ……فرزند…….دارای شناسنامه شماره……صادره از ………مبنی بر تحریر ترکه متوفی مرحوم …….فرزند ………که در تاریخ ……..فوت شده ، دادگاه با بررسی موضوع و احراز سمت متقاضی با استناد به مواد ۲۰۹ و ۲۱۰ قانون امور حسبی قرار تحریر ترکه راصادره و اعلام مینماید . مقرر است دفتر ، نوبتی برای اجرای قرار تحریر ترکه تعیین و نسبت به نشر اگهی در یک از روز های کثیرالانتشار اقدام و از کلیه ورثه یا نمایندگی قانونی انها ، بستانکاران و مدیونین به متوفی و هرکس حقی به ترکه دارد ، خواسته شود تا در روز و ساعت معین دادگاه برای تحریر ترکه حاضر شوند . درمورد تعیین نوبت دقت شودکه بین نشر اگهی و روز اجرای قرار نباید کمتر از یک ماه و بیشتر از سه ماه فاصله باشد . ضمنا کلیه ورثه اشخاص ذینفع که درحوزه این دادگاه اقامت دارند و نشانی انها در پرونده منعکس است برای حضور در دادگاه اخطاریه ارسال شود .

چه کسانی حق درخواست تحریر ترکه را دارند؟

طبق قانون ایران ،افرادی که می توانند درخواست تحریر ترکه را داشته باشند مشخص شده اندو این افراد طبق ماده 207 قانون امورامورحسبی مشخص شده اند که مقرر می دارد:

 “درخواست تحریر ترکه از ورثه یا نماینده قانونی انهاووصی برای اداره اموال پذیرفته می شود “پس نتیجتا بر خلاف مهروموم ترکه در تحریر ترکه طلبکاران امکان درخواست ندارند .

نکته:درمورد ترکه متوفی خارجی، ذینفع یا کنسول دولت متبوع و درمورد متوفی بدون وارث ذینفع یا دادستان یا مدیرترکه میتوانند درخواست تحریر ترکه کنند که مواد 338 و 327و328 قانون امور حسبی به این دو مورد تصریح دارند

همچنین اگر در بین وراث متوفی فرد محجور یا غایبی باشد دراین حالت فرد امین میتواند از دادگاه درخواست تحریر ترکه را داشته باشد .

تحریر ترکه در صلاحیت کدام دادگاه است؟

پس از تهیه مدارک درخواست تحریر ترکه قابل رسیدگی در شورای حل اختلاف اخرین اقامتگاه متوفی می باشد واگرمتوفی در ایران اقامتگاهی نداشته باشد یا اخرین اقامتگاه او مشخص نباشد ، رسیدگی به دادخواست تحریر ترکه درصلاحیت شورایی است که اخرین محل سکونت متوفی درایران ،دران حوزه بوده است حتی اگر اموال یا وراث متوفی در حوزه دادگاه دیگری باشند .

اعتراض به تحریر ترکه

مطابق با ماده 9 قانون شورای حل اختلاف تمامی اراء صادره که تحریر ترکه هم جزء ان میباشد درفرجه قانونی 20 روز قابل تجدیدنظز خواهی واعتراض در دادگاه حقوقی همان حوزه قضایی میباشد وهریک از ورثه که اعتراض به قرار تحریر ترکه داشته باشند باید گواهی فوت وگواهی انحصار وراثت و همچنین لیست کامل از دارایی های متوفی را ضمیمه دادخواست خود نمایند پس از اعتراض کارشناسی که انتخاب میشود تمام دارایی و اموال فرد فوت شده را با آخرین قیمتی که در بازار وجود دارد تعیین می کند، و این گونه مشخص می شود که اموال و دارایی با چه مبلغی برآورد شده است.

ایا امکان انجام همزمان مهروموم ترکه و تحریر ترکه امکان پذیر است؟

وفق ماده 192 قانون امور حسبی بعد از انجام تحریر ترکه دیگر درخواست مهروموم پذیرفته نمی شود و اگر در حین انجام تحریر ترکه درخواست مهروموم شود فقط نسبت به ان مقداری که تحریر نشده ،مهروموم قابل انجام است.لذاهمزمان امکان تحریر ومهروموم نیست و چنانچه تحریر صورت نگرفته باشد امکان مهروموم فراهم است.

وکیل تحریر و مهروموم ترکه چه اقداماتی انجام می دهد ؟

حال که با مفهوم دو واژه مهروموم و تحریر ترکه اشنا شدیم باید گفت با توجه به پیچیدگی های قوانین مربوط به ارث وروند دادرسی و عدم اشنایی با قوانین و از طرفی دغدغه های زندگی و مسائل روزمره باعث می شود افراد کمتر به دنبال پیگیری این موارد باشند و درنتیجه حقوق قانونی بسیاری از افراد مورد تضییع واقع می شود هنگامی که وکیل متخصص درامور مهروموم و تحریر ترکه وکالت شما را به عهده می گیرد دیگر نیازی به حضور موکل برای هیچ یک از مراحل دادرسی نیست و وکیل تمام مراحل لازمه برای پرونده را انجام داده و در جلسات با ارائه ادله اثباتی پرونده رابه سرانجام می رسانده و بهترین راه را برای دفاع از حقوق موکل انتخاب مینمایدوبا استفاده از ابزار درست کارشمارا سرعت می بخشد.

نکته: اگر قصد مهروموم ترکه را داشته باشید دیگر نیازی به ارائه دادخواست تحریر ترکه ندارید .لذا حتما قبل اقدام به کلیه کارهای مربوط به انحصار وراثت و تحریر یا حسب مورد مهروموم ترکه با یک وکیل مشورت کنید تا درکوتاهترین زمان و به درست ترین شکل به نتیجه مطلوب برسید.(گروه ندای حق)

سوالات متداول