مهریه
مهریه چیست؟
زن بعد از جاری شدن صیغه عقد دارای حقوق خاصی می گردد که مهمترین ان مهریه می باشد و با عقد دائم یا موقت به مالکیت زن در می اید. به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی: ” به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید” میزان و مبلغ مهریه باید دقیق و معین باشد.
مهریه، به دو صورت عند المطالبه و عند الاستطاعه است . مهریه عند المطالبه یعنی که مهریه طللب حال بوده و هر زمان زن بخواهد می تواند مطالبه کند . و مهریه عند الاستطاعه برخلاف عند المطالبه در صورت توانایی مالی مرد در پرداخت،قابل مطالبه است و لذا زن در مورد نوع دوم مهریه برای مطالبه باید توانایی مالی مرد را ثابت کند.
انواع مهریه
در بالا انواع مهریه از لحاظ شرایط استطاعت را بررسی کردیم و حال باید گفت از لحاظ تعیین مهردر نکاح به ،مهر المسمی ، مهر المثل ،مهرالسنه و مهرالمتعه تقسیم می گردد.همانطور که گفتیم مهریه از جمله حقوق مالی زوجه است که با عقد به او تعلق می گیرد .ومرد موظف به پرداخت است به طوری که اگرزوج فوت هم کند مهریه جزء تعهداتش هست و از محل ماترک باید پرداخت شود .حال به تعریف مختصری از انواع مهریه تعیینی می پردازیم:
۱_مهر المسمی:میزان مال معینی هست که زن و مرد در حین عقد نکاح بران توافق می کنند که مرد به زن بپردازد مثل تعداد مثلا ۱۰۰ عدد سکه طلای تمام بهار ازادی که در سند ازدواج هم درج میشود .
۲_مهر المثل:چنانچه مانند مهر المسمی میزان مهریه در سند ازدواج درج نشده و و هیچ توافقی نشده باشد و بین زوجین نزدیکی رخ دهد باتوجه به اینکه مهریه ای درج نشده زن مستحق دریافت اجرت المثل میشود که در همین راستا ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی مقرر میدارد :* اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین میتوانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آن ها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.ضمنا برای تعیین میزان مهر المثل شرایط و وضعیت زن و شان فردی و اجتماعی و خانوادگی وی در نظر گرفته میشود.
۳_مهر السنه :لازم به ذکر است تعریفی از این نوع مهریه در قانون مدنی نیامده است ولی در منابع فقهی ما به ان اشاره شده مهرالسنه ، مهریه دختران پیامبر بوده که میزان آن معمولا پانصد درهم نقره می باشد
۴-مهر المتعه :این مورد عکس مهر المثل هست یعنی میزان مهریه در سند ازدواج درج نشده و زوجین برسر مهریه خاصی توافق ننموده و در عین زن و مرد قبل از ارتباط زناشویی جدا شوند .که در این صورت به زن مهر المتعه تعلق می گیرد.چرا که ماده ۱۰۹۳ مقرر نموده است که : ” هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد ، زن مستحق مهرالمتعه است”.
نکته:همانطور که کفتیم مهریه درهر دو نوع عقد دائم و موقت وجود دارد با این تفاوت که در عقد دائم بدون مهریه هم نکاح صحیح است اما درنکاح موقت تعیین مهریه از شرایط اصلی صحت عقد نکاح است و بدون تعیین مهریه عقد باطل میشود.
قانون جدید مهریه ۱۴۰۲ و شرایط مطالبه ان
بر خلاف تصورعامه منظور از قانون جدید مهریه فقط مهریه تا ۱۱۰ عدد سکه میتوان تعیین یا مطالبه کرد بلکه منظور این است که تا میزان ۱۱۰ عدد سکه ضمانت اجرای حبس دارد و مطالبه بیشتر از ۱۱۰ سکه منوط به توانایی مالی زوج است . در عمل و طبق قانون جدید امکان جلب و حبس محدود شده است .البته لازم به ذکر است در صورتی که زوج توان پرداخت مهریه را یکجا ندارد میتواند با تقدیم دادخواست اعسار و اثبات این موضوع در دادگاه به صورت اقساط مهریه زوجه را بپردازد .و اما درباره شرایط مطالبه مهریه باید گفت سابقا مطالبه مهریه هم از طریق دادگاه هم از طریق اجرای ثبت امکان پذیر بود اما در حال حاضر زوجه در بدو امر از طریق اجرای ثبت (اداره پنجم مهریه )میتواند مهریه خود را مطالبه کند .به این شکل که زوجه با مدارک خود به دفترخانه ای که عقد نکاح درانجا انجام و ثبت شده مراجعه نموده وتقاضای صدور اجراییه و وصول مهریه را می نماید.که البته می تواند هر میزان از مهریه خودرا درخواست کند .پس از ان اجرای ثبت استعلام اموال زوج و حتی حساب بانکی وی را میگیرد وچنانچه زوج علیرغم وجود اموال مهریه زوجه را پرداخت نکند.پرداخت مهریه از طریق توقیف و سپس مزایده گذاشتن اموال وی انجام می شود . لازم به ذکر است بعد از مطالبه مهریه توسط زوجه. چنانچه مرجع مذکور نتواند ظرف مدت دو ماه از تقاضای اجرا، نسبت به شناسایی و توقیف اموال متعهد سند(زوج)، اقدام کند، زوجه میتواند با دریافت گواهی از اداره ثبت به محاکم دادگستری برای مطالبه مهریه مراجعه کند.
مهریه و مستثنیات دین
هرچند مهریه طبق قانون حق مسلم زوجه است اما زوجه نمی تواند بابت مهریه تمام اموال زوج را برای خود توقیف کند چرا که زوج نیز برای گذران زندگی و رفع نیازهای مادی خود به انها نیاز دارد لذا به این موارد غیرقابل توقیف اصطلاحا “مستثنیات دین “گفته می شود .فرض کنید زوج خودرویی دارد که با ان کار میکند و روزی و خرج خود را از طریق همان ماشین به دست می اورد که این خودرو قابل توقیف نیست یا تنها ملک مسکونی که زوج دران سکونت دارد و در صورت توقیف زوج می تواند اعتراض داده و از ان رفع توقیف نماید.
مهریه و ممنوع الخروجی
همانگونه که ذکر شد زوجه برای مطالبه مهریه به دفترخانه ای که دران عقد نکاح ثبت شده مراجعه و مطالبه مهریه را درخواست میکند و زوجه میتواند ضمن ان درخواست ممنوع الخروجی زوج را نیز بنماید که در این صورت تا تعیین تکلیف تعهدش به پرداخت مهریه مشخص نشود یا زوجه رضایت ندهد. به هیچ عنوان حق خروج از کشور را ندارد .
انتقال اموال برای فرار از پرداخت مهریه
روش های گوناگونی که برای فرار از پرداخت مهریه مرسوم است انتقال صوری اموال به خویشان و نزدیکان فرد است و به این جهت صوری گفته می شود که قصد انجام معامله وجود ندارد و مبلغ معامله ای بین طرفین رد و بدل نمی شود .در این که حال انتقال اموال برای فرار از پرداخت مهریه جرم است یا خیر باید گفت در قانون معامله به قصد فرار از دین (مانند مهریه یا هر دین دیگری) جرم تلقی و برای ان مجازات تعیین شده است و حتی فرد انتقال گیرنده اگر با علم و اطلاع موافقت با انتقال اموال به نام خود نموده باشد شریک جرم تلقی میشود .انتقال اموال از لحاظ وشرایط زمانی به دو حالت است که انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه، فرار از دین محسوب نمی شود لذا جرم نبوده و مجازاتی ندارد اما همانگونه که اشاره شد انتقال اموال بعد از رای قطعی محکومیت مهریه ،جرم است و در صورت اثبات ان در دادگاه با وجود شرایطی از جمله ۱_علم و اطلاع قبلی زوج (درمورد مهریه ) از مطالبه طلب و رای قطعی ۲_قصد فرد برای فرار از دین ۳_انتقال مال به شخص دیگر اعم از صوری یا واقعی جرم بوده و مجازات حبس تعزیری دارد .در همین راستا ماده ۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مقرر میدارد”چنانچه شخصی به قصد فرار از دین و تعهدات مالی خویش مال را به شخص دیگری انتقال دهد، عمل وی جرم محسوب شده و مجازات وی حبس تعزیری می باشد و چنانچه فرد انتقال گیرنده نیز با علم و اطلاع قبلی چنین معامله ای را انجام داده باشد، وی نیز شریک جرم تلقی می گردد که در این صورت باید عین مال و چنانچه مال تلف یا انتقال شده باشد، مثل یا قیمت آن را از اموال انتقال گیرنده به عنوان جریمه گرفته شده و به شخص متقاضی بدهد”و از نظر حقوقی انتقال اموال توسط زوج پس از رای محکومیت قطعی وی به پرداخت مهریه این ضمانت اجرا را دارد که معامله صوری است و دادگاه ان را باطل خواهد کرد .البته شایان ذکر است که اثبات صوری بودن معامله قبل از مطالبه مهریه کار اسانی نیست اما اگر این قبیل معاملات بعد از مطالبه مهریه انجام شود معمولا اثبات ان راحت تر بوده و دادگاه نیز راحت تر می تواند این گونه معاملات را ابطال کند .