منظور از چک برگشتی این است که صادرکننده آن در تاریخ مقرر در چک در حساب بانکی خود به میزان لازم موجودی نداشته باشد و با درخواست دارنده چک (ذینفع) چک برگشت بخورد. به دلیل مهم بودن چک نسبت به دیگر اسناد تجاری مانند سفته و برات، قانونگذار در مورد چک اهمیت ویژه ای قائل شده و قوانین جدیدی را در مورد مسدودی حساب چک برگشتی تدوین نموده است.
برای دریافت مشاوره تخصصی و رایگان از وکیل چک در تهران، به صفحه وکیل چک برگشتی مراجعه کنید یا با شماره های زیر ارتباط برقرار کنید.
تماس با کارشناسان ندای حق
در این مطلب می خواهیم در مورد شرایط مسدودی حساب چک برگشتی قدیمی و نحوه و مراحل رفع مسدودی حساب چک برگشتی صحبت کنیم.
منظور از مسدودی حساب چک برگشتی قدیمی چیست؟
مطابق قانون چک، صادر کننده باید در تاریخ مقرر در چک به میزان مبلغ مندرج در چک در حساب بانکی خود دارای موجودی باشد و اگر در زمان سررسید موجودی صاحب حساب وجه چک را تامین نکند، دارنده گواهی عدم پرداخت چک از بانک در مورد حساب صادرکننده دریافت می نماید و برگشت چک منجر به مسدودی حساب صادرکننده می شود. مسدودی حساب یک اقدام محافظتی در جهت حفظ حقوق دارنده چک است.
برای آشنایی با ثبت، انتقال، استعلام، دریافت و برگشت چک صیادی مقاله چک صیادی چیست را مطالعه کنید.
دلایل مسدودی حساب چک برگشتی
دلایل مسدودی حساب چک برگشتی در ماده 3 قانون صدور چک پیش بینی شده است. از جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- عدم مطابقت امضاء
- کسری یا فقدان موجودی صاحب حساب
- مخدوش بودن مندرجات چک
- مغایرت تاریخ با عدد و حروف و …
ماده 3 قانون صدور چک مقرر می دارد” صادر کننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده، به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضا یا قلم خوردگی در متن چک، یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری نماید.”
مسدودی حساب چک برگشتی در قانون جدید چک
یکی از تغییرات مهم در زمینه مسدودی حساب چک برگشتی در قانون جدید که در ماده 5 قانون صدور چک لحاظ گردیده است این است که در صورت مراجعه دارنده، بانک ضمن ارائه گواهی عدم پرداخت به دارنده، فقدان یا کسری موجودی صاحب حساب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نموده و همچنین از طریق سامانه به صورت آنلاین به تمامی موسسات مالی و اعتباری و همچنین دیگر بانکها مراتب اطلاع رسانی شده و مراجع مذکور نیز موظف به مسدود کردن کلیه حسابهای صادرکننده چک می باشند.
عمده تفاوت قانون جدید چک برگشتی در این است که بر خلاف گذشته، با صدور گواهی عدم پرداخت، مسدود نمودن حساب صادرکننده محدود به حسابی که چک از آن صادر شده نبوده و این مسدودی شامل کلیه حساب های بانکی صادرکننده چک می شود.
شرایط رفع مسدودی حساب چک برگشتی
ازجمله شرایط رفع مسدودی حساب چک برگشتی این است که مدت سه سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت چک گذشته باشد و دوم این که در مدت سه سال هیچ گونه دعوای کیفری و حقوقی از سمت دارنده علیه صادرکننده چک برگشتی مطرح نشود.
راه های رفع مسدودی حساب چک برگشتی
از جمله راه های رفع مسدودی حساب چک برگشتی در تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک به شرح ذیل می باشد:
- اولین راه واریز نمودن مبلغ کسری چک به حساب جاری در همان بانک صاحب حساب می باشد که پس از واریز، باید مراتب واریز مبلغ ظرف سه روز به اطلاع دارنده چک برسد و مبلغ واریزی در حساب تا مراجعه دارنده و دریافت آن و حداکثر به مدت یکسال مسدود می گردد.
- لاشه چک از طرف صادرکننده به بانک ارائه شود
- از دارنده چک در دفتر اسناد رسمی رضایت نامه اخذ و به بانک ارائه دهد.
- اخذ نامه از مراجع قضایی و یا ثبتی مبنی بر تسویه بدهی و یا تایید خاتمه عملیات اجرایی چک و ارائه آن به بانک
- حکم قضایی مبنی بر عدم بدهکاری صاحب حساب و ارائه آن به بانک و رفع مسدودی حساب چک برگشتی
مراحل رفع مسدودی حساب چک برگشتی
مراحل رفع مسدودی حساب چک برگشتی به قرار دیل است:
- صادرکننده مبلغ کسری چک برگشتی را به حساب بانک واریز می کند. و واریزی به اطلاع دارنده می رسد و بعد از دریافت مبلغ چک برگشتی رضایت کتبی خود را اعلام و بانک نیز جهت رفع مسدودی حساب چک برگشتی اقدام می کند.
- صادرکننده مبلغ چک را پرداخته و لاشه چک برگشتی را از دارنده گرفته و با مراجعه به بانک درخواست رفع مسدودی را می نماید.
- در مواردی حتی با پرداخت وجه چک امکان ارئه لاشه به بانک نیست. در این صورت دارنده باید به دفتر اسناد رسمی مراجعه نموده و با اعلام رضایت نامه محضری و تحویل آن به صادرکننده در رفع مسدودی حساب چک برگشتی اقدام کند.
رفع مسدودی حساب چک برگشتی بدون ارائه لاشه چک
گاهی اوقات علی رغم پرداخت وجه چک دسترسی به لاشه چک مقدور نیست. چنانچه صادرکننده امکان ارائه لاشه چک به بانک را نداشته باشد می تواند از سه طریق ذیل درخواست رفع مسدودی حساب چک برگشتی بدون ارائه لاشه چک را داشته باشد:
- دریافت رضایت محضری و رسمی از دارنده چک بعد از پرداخت مبلغ چک
- واریز مبلغ چک به حساب خود در بانک واطلاع به دارنده جهت دریافت وجه آن
- دریافت حکم دادگاه مبنی بر برائت ذمه صاحب چک ( عدم بدهی) و تحویل حکم به بانک و درخواست رفع مسدودی حساب چک برگشتی
مدت زمان رفع مسدودی حساب بانکی چک برگشتی
مدت زمان رفع مسدودی حساب بانکی چک برگشتی مقید به زمان خاصی نیست بلکه بسته به اقدام حضوری یا غیر حضوری متفاوت است. در روش غیر حضوری این مدت ممکن است تا یک هفته حتی طول بکشد. بنا بر این برای رفع سریع تر مسدودی حساب بانکی چک برگشتی مراجعه حضوری توصیه می شود.
شکایت از چک برگشتی قدیمی
برای شکایت از چک برگشتی قدیمی دو راهکار وجود دارد: کیفری و حقوقی
برای آشنایی با شرایط شکایت چک صیادی به لینک شکایت چک برگشتی صیادی مراجعه کنید.
جهت پیگیری حقوقی اقدام به تنظیم دادخواست و پرداخت هزینه نموده و پرونده به مراجع حقوقی جهت رسیدگی ارجاع می شود و در صورت صدور حکم به نفع دارنده و قطعیت آن امکان صدور اجرائیه و توقیف اموال محکوم علیه وجود خواهد داشت. در دعوای حقوقی، مهلت قانونی طرح دعوی علیه ظهرنویس یا همان انتقال دهنده چک مواعد 15 و 45 روز است ولی دعوای حقوقی علیه صادرکننده محدودیت زمانی ندارد.
ماده 315 قانون تجارت در این باره مقرر می دارد” اگر چک در همان مکانی که صادر شده است باید تادیه شود، دارنده چک باید در ظرف پانزده روز از تاریخ صدور، وجه آن را مطالبه کند و اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده است باید در ظرف چهل و پنج روز از تاریخ صدور چک، مطالبه شود.
برای آگاهی از نحوه شکایت از انتقال دهنده چک و مراحل آن، مقاله شکایت از انتقال دهنده چک صیادی را مطالعه کنید.
اگر دارنده چک در ظرف مواعد مذکور در این ماده، پرداخت وجه آن را مطالبه نکند، دیگر دعوی او بر علیه ظهرنویس مسموع نخواهد بود.” همچنین در صورت مطالبه ظرف مواعد مقرره، باید ظرف یکسال از تاریخ اعتراض علیه ظهرنویس اقامه دعوی نماید در غیر این صورت مسموع نخواهد بود.
برای شکایت کیفری از چک برگشتی قدیمی نیز وفق ماده 11 قانون صدور چک دارنده باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور وجه آن را مطالبه نماید و ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت چک، شکایت کیفری خود را مطرح کند که در صورت عدم رعایت این مواعد دیگر حق شکایت کیفری نخواهد داشت.
اگر چک ثبت نشده باشد، شرایط شکایت در حالی که برگشت بخورد چگونه است؟ برای پاسخ به این سوال مقاله شکایت از چک ثبت نشده را مطالعه کنید.
مجازات چک برگشتی قدیمی
مطابق ماده 7 قانون صدور چک اصلاحی 1403/03/03″هرکس مرتکب بزه صدور چک بلامحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد:
الف – چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از هفتصد و هشتاد میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد
ب – چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از هفتصد و هشتاد میلیون تا سه میلیارد و نهصد میلیون ریال باشد از شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد
ج – چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از سه میلیارد و نهصد میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادر کننده چک اقدام به صدور چک‌های بلامحل نموده باشد مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.”
سامانه استعلام مسدودی حساب چک برگشتی
سامانه محچک، یکی از مهم‌ترین سامانه های شبکه بانکی کشور است. این سامانه پس از استعلام موجودی تمام حساب های صادرکننده و امضاء کنندگان و بر اساس موجودی استعلام شده، عملیات مسدودسازی وجوه حساب ها به میزان کسری مبلغ چک را انجام می دهد.
برای استعلام مسدودی حساب چک برگشتی ابتدا آدرس سایت بانک مرکزی را وارد نموده و پس از ورود در صفحه اصلی در قسمت پایین آن بر روی گزینه “استعلام مبالغ مسدود شده حسابها بابت چک برگشتی” کلیک نمایید. وارد سامانه محچک شده و در آن می توانید جهت استعلام مسدودی چک و دیگر عملیات مربوطه اقدام نمایید.
سوالات متداول
مسدودی حساب چک برگشتی وفق قانون جدید نسبت به تمامی حسابهای صادرکننده چک برگشتی در کلیه بانکها و موسسات مالی و اعتباری اعمال می شود.
به طور کلی چک های برگشتی قدیمی همواره قابلیت مطالبه دارد اما با گذشت زمان دارنده چک به هنگام طرح دعوا امتیاز استفاده از مزایای سند تجاری را ممکن است از دست بدهد.
اگر چک قدیمی برگشت بخورد صادرکننده چک دچار محدودیت های مانند عدم افتتاح حساب جدید، عدم صدور انواع کارت، ممنوعیت در دریافت دسته چک بانکی جدید و مسدودی حساب مواجه شده وحتی در صورت اقدام دارنده به شکایت کیفری به مجازات حبس نیز محکوم می شود.
در صورتی که طی سه سال شکایتی از طرف دارنده چک نشود بانک ها وفق بخشنامه بانک مرکزی نسبت به پاک کردن سوء اثر چک های قدیمی اقدام می نماید.
